آیا طرح تحول سلامت شکست خورده است؟

طرح تحول سلامت در ایران چند سال است که کلید خورده و برای بیماران بیمه سلامت صادر می شود آن هم به صورت آنی و لحظه ای. نسخه را داد دست بیمار و گفت “برو دارو را بگیر» به همین راحتی جمله را گفت اما موضوع به این راحتی ها نیست؛ برای گرفتن یک بسته آمپولی که در این نسخه است باید بییشتر از 400 هزار تومان پول پرداخت کرد، برای بیماران مبتلا به ام اس راه دیگری جز پرداخت پول و خرید دارو وجود ندارد.

در یک بیمارستان دولتی دیگر بیمار برای گرفتن یک آمپول راهی داروخانه بیمارستان شد، اسم آمپول و نام دکتر معالج را به متصدی داروخانه گفت و در ازای پرداخت 150 هزار تومان یک آمپول دریافت کرد که باید توسط دکتر در محلی بین کشکک زانو و استخوان ران تزریق می شد؛ این سومین آمپول بود که تقریبا به فاصله سه ماه یک بار برای کاهش درد زانویش تزریق می کرد.

این دو نما از دو بیمارستان دولتی در فاصله زمانی کمتر از یک هفته می تواند یک پیام نهفته در خود داشته باشد: “طرح تحول نظام سلامت» شکست خورده است. واقعیت پیش چشم ماست که می گوید این طرح با وجود بن مایه های بسیار خوبی که در خود داشته نتوانسته چنانکه باید با دقت و ریزبینی اجرا شود و نتیجه اینکه نزدیک به چهار سال پس از آغاز اجرا به چنین سرانجامی رسیده است.

چراغ سبز در بیمارستان قلب
گستردگی طرح تحول نظام سلامت مانع از آن می شود که بتوان در بازبینی چند سکانس واقعی درباره شکست یا پیروزی اش به نتیجه رسید، در یکی از بیمارستان های دولتی تخصصی قلب مراجعه کنندگان معتقدند که خدمات خوب و قیمت ها مناسب است و از عملکرد درمانی رضایت دارند.

یکی از بیماران می گوید: “من برای آنژیو به این بیمارستان آمده ام، به نظرم قیمت ها اینجا خیلی خوب است هزینه آنژیوگرافی قلب من با احتساب دو شب بستری در بیمارستان حدود 400 هزار تومان شد در حالی که در بهترین حالت بیمارستان های خصوصی همین کار را با هزینه ای بیشتر از دو و نیم میلیون تومان انجام می دادند،

وقتی اینقدر قیمت ها خوب و منصفانه است چرا نباید از این طرحی که دولت برای بیمارستان ها دارد راضی باشیم؟» او یک بار هم شش سال قبل در یک بیمارستان دولتی آنژیو شده و یک “استند» برایش کار گذاشته اند و با وجود اینکه بیمه بوده نزدیک به 3 میلیون تومان پول پرداخت کرده است.

کاهش پرداخت از جیب مردم
هدف اصلی از اجرای طرح تحول نظام سلامت کاهش سهم پرداختی از جیب مردم در هزینه های درمانی بود. این سهم در سال آخر دولت دهم به 65 تا 70 درصد رسید در حالی که در برنامه پنجم توسعه کشور تاکید شده بود که این سهم باید به 30 درصد کاهش می یابد. بی اعتنایی دولت دهم از یک سو و تحریم های اقتصادی از سوی دیگر عامل اصلی

افزایش هزینه های درمانی مردم شد، کمبود دارو در کشور نیز بر این مشکل دامن زد و در مجموع درمان در شرایطی بحرانی به دولت یازدهم تحویل داده شد.دولت یازدهم در گام نخست بودجه 4 هزار و 800 میلیارد تومانی برای اجرای طرح تحول سلامت در اختیار وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی قرار داد و همزمان طرح تحت پوشش قرار دادن افراد فاقد بیمه درمانی را نیز اجرا و 11 میلیون نفر را در سراسر کشور بیمه کرد تا از خدمات طرح تحول سلامت استفاده کند.

پزشکان ذی نفعان واقعی هستند
یک کارشناس درمانی در تشریح طرح تحول نظام سلامت می گوید: “این طرح فقط و فقط به نفع پزشکان بود» او در توضیح این جمله ادامه می دهد: “دریافتی های پزشکانی که در مراکز درمانی دولتی کار می کنند افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کرد و همین موضوع سبب شد تا پزشکان از اجرای این طرح خوشحال باشند اما آنچه سهم مردم شده

برابر آنچه پزشکان به دست آوردند بسیار اندک است و به نظر می رسد که این طرح فقط برای جلب رضایت جامعه پزشکی اجرا شده است حالا مردم هم از قبل این موضوع می توانند سود اندکی داشته باشند.»این کارشناس تنها کسی نیست که بر منفعت پزشکان از این طرح تاکید می کند؛ یکی دیگر از پرسنل درمانی هم با ذکر این جمله که “پزشکان

به ازای مهری که بر پرونده می زنند افزایش دستمزد دارند» می گوید: “سیستمی که بعد از اجرای این طرح در مراکز دولتی رایج شده به یک نوع فساد دامن زده است.

پزشکان در ساعت هایی که در بیمارستان حضور ندارند مهرهای خود را در اختیار دستیارانشان قرار می دهند تا پای پرونده ها را مهر کنند و به تعداد مهرها برای پزشکان اضافه دستمزد محاسبه می شود، وقتی پزشک در بیمارستان حضور ندارند چطور انتظار داریم بیماران از طرح تحول سلامت بهره مند شوند؟»

پرونده های بازسازی بیمارستان ها هم یکی از نقاط ضعف طرح تحول نظام سلامت است، مدیر یکی از شبکه های درمانی با طرح این موضوع توضیح می دهد که معمولا قراردادها با مبای بسیار بالاتر از میزان واقعی منعقد می شوند و عملا بخش زیادی از بودجه طرح تحول نظام سلامت در بخش عمرانی حیف و میل می شود.

او با تاکید بر اینکه مراکز درمانی دولتی نیازمند بازسازی و احداث واحدهای جدید هستند، می گوید: “فرسودگی بیمارستان ها قابل انکار نیست اما مسئله این است که هزینه هایی که در این بخش صرف می شود از اعداد و ارقام واقعی حاکم بر بازار تبعیت نمی کند. درواقع ما با یک هدررفت منابع مواجهیم و عملا نمی توانیم آن را کنترل کنیم.»

از لابه های وزیر بهداشت تا تهدید به تعطیل شدن طرح
وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی طی یک سال گذشته در یک بازی رسانه ای با طرح مسئله کمبود بودجه جنجال های زیادی پیرامون طرح تحول نظام سلامت مطرح کرده است. دکتر حسن هاشمی در مرحله نخست نوک پیکان انتقادش را به سوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشانه گرفت

و در گام های بعدی سازمان تامین اجتماعی و سازمان بیمه سلامت را هدف قرار داد و تاکید کرد که این سازمان ها منابع مورد نیاز طرح را به موقع و به میزان کامل پرداخت نمی کنند.

سازمان مدیریت حکمیت کند
محمدباقر نوبخت، رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در پاسخ به این پرسش که بالاخره دعوای وزیر بهداشت با دیگر دستگاه ها بر سر تحول نظام سلامت به کجا می رسد، می گوید: “چون مسئولیت حل این اختلاف به سازمان مدیریت و برنامه ریزی سرده شد، من هر دو وزیر تعاون، کار و امور اجتماعی ووزیر بهداشت،

درمان و آموزش پزشکی را دعوت کردم و برای این که سازمان تامین اجتمماعی بتواند راحت تر بدهی اش را به بیمارستان های دولتی پرداخت کند، توافی کردیم که براساس آن توافق تا پایان سال این سازمان 2 هزار میلیارد تومان از بهی 4 هزار میلیارد تومانی اش را بتواند پرداخت کند.»

او تاکید کرد که دولت برای اجرای این طرح 10 درصد از منابع هدفمندی یارانه ها (48 هزار میلیارد تومان) که معادل 4 هزار و 800 میلیارد تومان است، سالیانه به اجرای این طرح اختصاص داده و خواهدداد. این بدهی که نوبخت از آن صحبت می کند مربوط به هزینه های درمانی بیمه شدگان تامین اجتماعی است که به بیمارستان های دانشگاهی دولتی مراجعه کرده اند.

یک کارشناس بیمه تامین اجتماعی در توضیح دلیل این نوع مراجعه ها می گوید: “بیمه شدگان تامین اجتماعی نه تنها در سال های اخیر که همیشه و همواره به بیمارستان های دولتی دانشگاهی کشور مراجعه کرده و می کنند و این موضوع اصلا اتفاق و رویه جدیدی نیست.»

اما سوال این است که با وود اینکه سازمان تامین اجتماعی بیمارستان ها و درمانگاه های بسیاری در سراسر کشور دارد چرا بیمه شدگانش ترجیح می دهند به بیمارستان های دولتی مراجعه کنند.به گفته این کارشناس “نوبت های انتظار طولانی در مراکز درمانی ملکی سازمان تامین اجتماعی سبب شده است تا بیماران راهی بیمارستان های دولتی شوند،

درواقع سازمان تامین اجتماعی از عهده سرویس دهی منظم و به موقع به بیمه شدگانش برنیامده و تراکم موجود در مراکز درمانی این سازمان موید این موضوع است.»

اصطکاک بین بیماران و پزشکان
با اجرای طرح تحول نظام سلامت میزان مراجعه به بیمارستان های دولتی دانشگاهی افزایش ناگهانی داشت و ظرفیت پایین پذیرش در این بیمارستان ها به نخستین گره در این طرح تبدیل شد که همچنان خودنمایی می کند. ضریب اشغال تخت در بیمارستان های تخصصی به صددرصد رسید و زمان انتظار مردم برای استفاده از خدمات بستری بیمارستانی طولانی شد و همین موضوع نخستین نارضایتی را میان مردم ایجاد کرد.

مراجعه کنندگان به بیمارستان ها از نوبت های طولانی گلایه می کنند. اما کار به همین جا ختم نشد و بستری شدگان در بیمارستان هم نسبت به رفتار کارکنان نارضایتی زیادی دارند. کم کم این تصور در ذهن مردم شکل گرفت که در بیمارستان های دولتی عمدا مورد بی توجهی قرار می گیرند؛ از سوی دیگر پزشکان و پرستاران با افزایش تعداد بیماران

دچار مشکلات جدیدی شدند و نارضایتی میان این گرروه هم افزایش پیدا کرد. بخش های بستری بیمارستان به صحنه اصطکاک تبدیل شد و نمایش های زیادی از برخوردهای تند لفظی میان کارکنان و بیماران و همراهان درگرفت.نارضایتی مردم از خدمات ارائه شده به ویژه در شهرهای بزرگ طرح را با مشکلات بیشتری رو به رو کرد که به گفته میران درمانی ناشی از دیر تزریق شدن بودجه به این طرح بوده است.

تاخیر در پرداخت کارانه ها
عدم موفقیت وزارت بهداشت در واریز به موقع کارانه های کادر درمان، مهم ترین عامل نارضایتی این گروه را نیز در پی داشت. براساس آخرین گزارش ها، کارانه پرستاران تا مردادماه پرداخت شده و اگرچه گفته می شود که کارانه سه ماهه شهریور، مه و آبان هم به زودی پرداخت می شود اما پرستاران چندان امیدی به این پرداخت ها ندارند.

افزایش فشار کار از یک و تاخیر در دریافت مطالبات از سوی دیگر کارمندان فعال در بخش درمان را در حالتی مستاصل قرار داده که نتیجه این استیصال مسلما چیزی جز کاهش کیفیت اجرای طرح تحول سلامت نبوده و نیست.

چاه ویل هزینه های درمان
شاید عنوان “چاه ویل» برای طرح تحول نظام سلامت درست ترین عنوان باشد، چرا که در تعریف این طرح هیچ گلوگاهی برای کاهش و کنترل هزینه ها در نظر گرفته نشده و عملا نیاز به تزریق منابع بی پایان مالی برای اجرا دارد.یک پزشک مسئول در بیمارستان دولتی می گوید: “به نظر می رسد این طرح از نظر اقتصادی به خوبی بررسی نشده و شاید اصلا مشاوران اقتصادی زبردستی بر اجرای این طرح نظارت نکرده اند.»

او با طرح این مسئله که هیچ گلوگاهی برای کنترل هزینه های این طرح وجود ندارد توضیح می دهد: “ناگهان 11 میلیون نفر به بیمه شدگان کشور اضافه شد و این به خودی خود گسیل افراد به سوی بیمارستان های دولتی را در پی دارد؛ از سوی دیگر در طرح تحول سلامت هیچ اولویت بندی ای برای مراجعات و استفاده از این طرح وجود ندارد.

به گزارش پارس ناز نتیجه این می شود که همه افرادی که سال هاست از دسترسی به خدمات ارزان قیمت درمانی محروم بوده اند به سمت بیمارستان ها هجوم آورده اند و با اصرار می خواهند تمام مشکلات ضروری و غیرضروری درمانی شان را برطرف کنند.»البته گواه جمله این پزشک را می توان در بیماری جست و جو کرد که 3 ماه قبل، لگن خاصره اش را عمل کرده

و حالا برای تعویض مفصل یکی از زانوانش به بیمارستان آمده و خودش می گوید که قصد دارد در ماه های آینده زانوی دیگرش را هم عمل جراحی کند. یعنی این فرد می خواهد ظرف مدت یک سال، سه عمل جراحی گران قیمت ارتوپدی انجام بدهد. اگرچه او حق دارد تا از امکانات درمانی کشور بهره مند شود، اما این سوال پیش می آید که این طرح با این نوع امکانات چقدر توجیه منطقی دارد و چه کسانی را قرار است راضی کند؟